Bir Galaksinin Ölümü
IC 3418 galaksinin çekimleri. Solda galaksinin kalan gazlarının ultraviyole ışınlarında galaksi dışına püskürmesi sağda ise normal gözümüzle görebildiğimiz hali.
Tüm evren dualizm üzerine kuruludur ve her şey değişir. Yaşamdan sonra ölüm gelir. Hücrelerden organizmalara, hayvanlardan bize, yıldızlardan galaksilere her şey doğum ve ölüm değişkenlerini yaşar. Bu bir değişimdir. Tabi biz sevdiğimiz insanlar -bazen evcil hayvanlar- için yas tutarız, cenaze törenleri düzenleriz ama bu evren için gayet normal değişkenlerdir ve bizim gibi topluma ve zamana göre değişen hislere sahip değildir.
Normalde galaksilerde ölür – aslında yeni bir tip galaksi olurlar. Galaksiler bildiğimiz yıldız üretim fabrikalarıdır. Yıldızlararası uzayda bulunan galaksinin gazları -bulutsular- kütleçekim ile bir araya gelip yıldızları oluştururlar. Eninde sonunda bu gaz biter ve galaksiler başka bir galaksi ile çarpışmadığı sürece -bu sayede taze gaz kazanırlar- yıldız üretimleri durur. Fakat daha önce böyle bir şeyle yani bir galaksinin ölüm sürecine tanıklık dememiştik.
Araştırmacılar Arizona’da ki 3,5 metrelik WIYN ve Hawaii’de ki 10 metrelik Keck teleskoplarını kullanarak bir galaksinin ölme sürecinde olduğunu keşfettiler. Bizden 54 milyon ışık yılı uzaklığında bulunan IC 3418 cüce galaksisi ölme sürecinde olduğu keşfedildi.
Şu ana kadar ölme sürecinde olan bir galakside neler olduğu bilinmiyordu. IC 3418 cüce galaksisi şu anda düzensiz bir galaksiden eliptik ama gazı bitmiş bir galaksiye dönüşüm sürecinde.
Eğer bir galaksinin onu canlı tutan yaşam kaynağı olan kaz biterse ne olur?
Bu sürece “ram pressure stripping” -türkçe karşılığı yok, sıyrılan ram basıncı gibi bir anlama geliyor- ismi verilmiş. Galaksiler arasındaki gazlar büyük bir basınç oluşturur. Bunun sonucunda da galaksideki gazlar dışarı fışkırır ve bir ateştopu özelliklerine sahip olur.
Bu yeni bilgiler doğrultusunda evrende en çok bulunan cüce galaksilerin yaşam döngülerinin anlamaya bir adım yaklaşmış bulunuyoruz.
Erhan Kılıç
