Bilim hakkındaki yazılarımın genel kategorisi.
Merhaba arkadaşlar.
Daha önceki Evrenin Zaman Çizelgesi -Bölüm 1-‘in devamı olan bu yazımda geriye kalan beş evreyi yazacağım. Bunlar sırasıyla,
AMS-02 yani Alfa Manyetik Spektrometre (The Alpha Magnetic Spectrometer), DOE sponsorluğunda 16 ülke ve 56 enstitü tarafından üretilmiş, test edilmiş ve uzay istasyonuna gönderilip çalıştırılmasını sağlamış bir parçacık fiziği dedektörüdür. Tam bir sanat harikası olduğu da söylenebilir. Şu an Nasa’nın sitesinden baktığım itibariyle 1238 gün, 2 saat, 50 saniye süredir (2011 yılından bu yana) toplam 55.158.501.481 adet kozmik ışın tespit etmiş. Yani atmosferimize girmekte olan yüksek enerjili pozitronlar (elektronun anti-parçacığı) ve elektronlardır.
Güzel bir gecede dışarıda oturup gökyüzünü incelediğinizi hayal edin. Dolunay göz alıcı ışığıyla gökyüzünü dolduruyor. Birdenbire dolunayın ortadan kaybolduğunu görseydinizn asıl bir manzara ile karşılaşırdınız?
Bu sorunun cevabı 2011 yılında Tajikistan’da tam ay tutulması esnasında çekilen videodur. Ay tutulması esnasında Dünya, Güneş ve Ay’ın arasına girerek Ay’ın ciddi bir şekilde kararmasına ya da gördüğümüz şekli ile kızarmasına sebep olur. Ay tamamen karanlık olmaz çünkü Dünya’nın atmosferinden yansıyan ışık halen üzerine düşmektedir.
Bana çok uzun zaman önce gibi gelen süre önce, Kardashev Cetveli hakkında (Kardashev Cetveli-Tipler Ve Medeniyet) yazı yazmıştım. Orada sınıf II seviyesindeki medeniyetin enerji ihtiyacını karşılayabilmek için Dyson Küresi yapabileceklerinden ve daha sonra detaylı bir yazı yazacağımdan bahsetmiştim. Ehh sırası geldi diye düşünüyorum.
Kardashev cetvelinde Sınıf II seviyesindeki bir medeniyet, o kadar çok enerjiye ihtiyaç duyacaktırki, dünya gibi bir gezegenin tüm enerji yetmeyecektir. Bu durumda da enerjiyi uzaydan temin etmeye kalkacaklardır. Bu durumda da bir yıldızın tüm enerjisini çekmek isteyebileceklerdir. Buradan hem Dyson Küresi’nden hem de bir yıldızın tüm enerjini elde etmek için diğer yöntemlerden bahsedeceğim.
Dyson küresi büyük ihtimalle bir yıldızın tüm enerjisini elde etmek için ortaya atılmış ve en çok bilinen yöntemdir. Freeman Dyson tarafından ortaya atılan Dyson Küresi bir yıldızın tüm yüzeyini kaplayan yapıdan bahseder. Yıldızın tüm yüzeyini kaplayan reseptörler ile yıldızın tüm enerjisini istediğimiz bir yere ya da bataryalara yönlendirilir. Başka bir ihtimal ise medeniyetin direk o yapının üstünde yaşamasıdır.
Bu konsept Star Trek: The Next Generation gibi bir çok bilim kurguda kullanılmıştır. Önemli nokta ise bu yapının çalışabilir olması için güneşten 1 ile 5 astronomik birim uzaklıkta kurulması gerekmektedir. Astronomik birim ise dünyanın güneşten olan uzaklığıdır yani 150 milyon km. Böylesine devasa bir şeyi yapabilmek için büyük olasılıkla yıldız sistemindeki kayalık tüm gezegenleri ve hatta asteroidleri bile kullanmak gerekecektir. Fakat buna rağmen Dyson Küresi’nin kalınlığı 15 cm’den daha fazla olamayacağı hesaplanmıştır (kendi güneş sistemimize göre hesaplandığında). Bu kalınlık ise Dyson Küresi’nin bir arada sağlam kalmasına yetmeyecek ve kendi içine çöküp yıldızın kütleçekimi tarafından sürüklenecektir. Bu sebeplerden dolayı pek mantıklı olarak görülmeyip Dyson Sürüsü gibi farklı alternatifler ortaya atılmıştır. O konulara geçmeden önce alt yazısı benim tarafımdan yapılmış olan Star Trek: The Next Generation‘da Dyson Küresi’nin bulunması ile ilgili kısa bir videoyu eklemek isterim. Alt yazıyı youtube kanalında oluşturdum. O yüzden dolayı kendiniz video izlerken sağ alt taraftan açmanız gerekebilir. Mobilde izliyorsanız alt yazı açılmayacaktır.
Dyson Küresi’nin teknik olanaksızlığı farkedilince daha uygulanabilir olanlar düşülmeye başladı. Dysan Halkaları da bunlardan birisidir. Yıldızın tamamını kaplamak yerine bir yüzük gibi halkalardan oluşan yapıları etrafında dizmek daha az materyal gerektireceğinden daha kalın ve dayanıklı yapılabileceği düşünüldü. Bu yapıda Dyson Halkaları gene aynı mesafelerde yıldızın etrafına dizilerek oluşturuluyor. Yaşam alanları da bu halkalar üzerinde kurulabileceği düşünülmüştür.
Normalde gerçek adı “Dyson Swarm” fakat türkçe karşılığının üretilmediğini gördüğüm için bu şekilde ismini ben koymuş oldum. Swarm sürü anlamına gelmektir. Herhangi bir şeyin çok sayıda olması sürü olması gibi. Burada da sürü olan reseptörlerdir. Reseptörler sürüsü yıldızın etrafına dizilerek Dyson Küresi kadar olmasa da enerjinin büyük bir kısmını toplamayı amaçlar. Materyal ihtiyacı bir gene bir o kadar fazladır fakat tek bir bütün olan yapı yerine ufak reseptörler sürüsünden oluştuğu için daha kompleks bir şeydir. Aynı zamanda Dyson Küresi gibi bir dayanıklılık ihtiyacı yoktur. Teoride yıldızın kütleçekimi ile parçacık rüzgarının itiş kuvveti dengeyi sağlayarak reseptörleri sabit durmasını sağlar.
Alderson Diski bilim insanı Dan Alderson‘ın ortaya sürdüğü bir düşüncedir. En basit açıklaması ise bir yıldız sistemi büyüklüğünde CD‘dir. Evet şekli CD’ye benzemektedir. Yıldızın tüm enerji çıktısını elde etmek yerine sadece ekvator çevresindeki enerji çıktısını elde etmeyi amaçlamaktadır. CD’nin kalınlığı bir kaç bin km kadar olabilmektedir. Genişliği ise bir kaç Astronomik Birim’dir. Bu genişliği ile yüzeyinde çok gelişmiş bir medeniyeti barındırabileceği düşünülmektedir. Tabi tüm yüzeyi değil de sadece yıldız sisteminin yaşanabilir bölgesine denk düşen yerlerde bu olabileceği düşünülmektedir. Soldaki resimde de diskin yapısı ve yeşil renkte yaşanabilir bölge temsil edilmiştir. Böyle bir yapı Halo oyununda bulunmaktadır.
Halka dünyalar Alderson Diski ve Dyson Halkaları arasında kalmış, bir metalin içinde yaşamayı istemeyen, doğal ortamı isteyenler tarafından geliştirilmiş bir düşünce. Bu yapı yıldızın etrafına konuşturulan tek bir Dyson Halkası’dır diyebiliriz. Yaşanabilir bölge ise yıldıza dönük tarafıdır. Yıldıza dönük tarafında yaşam alanları oluşturan medeniyet Dünya benzeri atmosferi ve hatta kontrollü hava durumlarını bile oluşturabilecek durumda olacaktır. Gece ise yıldız panellerinin yüzeyi kaplaması ile oluşturulabilir. Her ne kadar imkansız gözüksede Larry Niven’nin bu düşüncesini dile getirmekten vazgeçmesine sebep olmadı.
Yıldızların enerjisini elde etmek tamam ama bir de bunun üstüne onu uzay aracı olarak neden kullanmayalım? Evet doğru duydunuz. Daha önce bununla ilgili bir yazı yazmıştım o yüzden onun linkini veriyorum sadece. Yıldızları Uzay Aracı Niyetine Kullanmak
Gelecekte bırakalım yıldızın enerjisini elde etmeyi Sınıf I medeniyet seviyesine bile geleceğimiz kuşkulu. Ve bizim ömrümüz de bunların gerçek olup olmadığını görmemize yetmeyecek. Ama hayal etmekten vazgeçmiyoruz.
Greenwich Kraliyet Gözlemevi’nin ve BBC’nin Sky At Night programının her yıl tekrarlanan Yılın En İyi Astronomi Fotoğrafı yarışması vardır. 2014 yılı için muhteşem resimler yollandı ama sadece bazıları en iyiler ödülünü alabildi. Yarışmanın sonuçları açıklandı ve resimler inanılmaz güzellikte.
Güzel bir haftasonundan sonra herkese merhaba.
Başlıktan da anlayacağımız üzere görülebilir evrenin boyutları ile ilgili bir yazı olacak demeliyim ama hayır olmayacak. Onunla ilgili detaylı bir yazı yazmıştım. Şuradan (Evren Büyük Ama Ne Kadar? Gözlemlenebilen ve Gözlemlenemeyen Evren) bu yazıya gidebilirsiniz.