Herkül A Galaksisi ve Tycho Süpernova Kalıntısı

NASA, ESA, S. Baum ve C. O’Dea (RIT), R. Perley ve W. Cotton (NRAO/AUI/NSF), ve Hubble Heritage Takımı (STScI/AURA)

Bu resimdeki eliptik bir galaksi olan Herkül A (Orjinal ismi 3C 348) galaksisi. Onu farklı kılan şey ise yaydığı radyo dalgaları. Bu galaksi güneşimizden 1 milyon kez daha fazla rado dalgası yayıyor ve Herkül takım yıldızı bölgesinde en göze çarpan obje oluyor (Tabi ki radgo dalgaları ile gözlemlendiğinde).  Resimde merkezdeki beyaz bölge galaksinin kendisi ve gözle görülebilen alanı. İki uçtaki kırmızı bölge ise galaksinin merkezindeki süper kara deliğin oluşturduğu radyo dalgaları.

Galaksinin merkezinde bulunan ve bizde 2 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan süper kara delik bu radyo dalgalarının oluşumundan sorumlu. Kara delik o kadar ağır ki galaksinin geri kalan kütlesine eşit neredeyse. Samanyolunun merkezindeki süper karadelik Sagittarius A’ya orantılarsak eğer 1000 kat daha ağırdır.  Bu kara delik 2,5 milyar güneş kütlesine sahip.

Bu fotoğraf Chandra X-ray gözlemevinden çekilmiştir. Düşük enerjili kırmızı X-ray’ler süpernova patlamasının kalıntılarını, yüksek enerjili mavi X-ray’ler ise yüksek enerjili elektronlardan oluşan patlama dalgasını gösteriyor.
X-ray: NASA/CXC/Rutgers/K. Eriksen et al.; Optical (starry background): DSS

Bir yıldız ömrünün sonlarına geldiğinde büyük bir süpernova olarak patlar ve ışığı haftalarca ya da bir ay boyunca gözlemlenebilir. Fakat dışarıya fırlattığı materyaller ise binlerce yıl boyunca büyümeye devam eder ki bunlara süpernova kalıntısı diyoruz.

Resimdeki Tycho süpernova kalıntsında astronomlar patlamanın ters şok dalgasının ses hızından 1000 kat daha hızlı hareket ederek süpernova kalıntılarının ısınmasına ve X-ray ışınları yaymasına sebep olduğunu keşfettiler.

Normalde eski süpernova patlamalarının kalıntılarını, süpernova patlamasının ters şok dalgası bu şekilde kalıntıların ısınmasına sebep olup X-ray ışını yaymalarını sağlamadığı sürece keşfetmek neredeyse imkansızdır. Peki nedir bu Ters şok dalgası?

Bir yıldız süpernova olarak patladığında oluşan şok dalgası çok hızlı bir şekilde uzayda ilerlemeye başlar. Ve yıldızlar arası uzayda yıldızlar arası materyallere eriştiğinde bu şok dalgası ilerlemeye devam eder ama yıldızlar arası uzaydaki materyallerde ileriye devam eden bir şok dalgası ve ters istikamete yani geldiği yöne doğru giden ikinci bir şok dalgası daha oluşturur. Buna ters şok dalgası deniliyor. Uzayda güzel bir yolculuk değil mi?

Kaynak ve Referanslar:

COSMOS – The SAO Encyclopedia of Astronomy-Supernova Remnant

Science Daily-Mach 1000 Shock Wave Lights Supernova Remnant

Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (2013, November 25). Mach 1000 shock wave lights supernova remnant.