Orion’daki Dev Yıldızlar Gezegenlere İzin Vermiyor
Kanada’dan ve Birleşik Devletler’den bir grup astronom ALMA teleskobunu Orion bulutsusundaki O tipi yıldızlar ile protoyıldızlar arasındaki bağlantıyı anlamak için kullandılar. Elde ettikleri veriler gösteriyor ki O tipi yıldızların 0.1 ışık yılı yakınlarındaki (ortalama 1 trilyon km) protoyıldızların etrafındaki gaz bulutu daha gezegen oluşumu yaşanamadan bir kaç milyon yılda süpürülüyor.
Protoyıldızlar
Protoyıldızlar, yıldızlararası uzayda devasa gaz bulutlarındaki yoğunlaşmış kütleler denilebilir. Yıldız oluşumunun erken safhalarıdır. Güne kütlesindeki bir yıldız için protoyıldız süreci 10 milyon yıldır. Bu sürenin sonunda bir yıldız olabilmektedir. İlerleyen zamanlarda daha detaylı bir yazı yazacağım bu protoyıldızlar ile ilgili.
Bu illüstrasyonda bir O tipi yıldızdan değişik uzaklıkta iki tane protoyıldız görülüyor. Ortadaki O tipi yıldıza çok yakın olduğundan gaz diskini kaybetmişken alttaki ise yeterince uzak olduğundan gaz diskini koruyabilmiş.
NRAO/AUI/NSF; B. Saxton
Dev Yıldızlar
O tipi yıldızlar aslında bir kategoridir diyebiliriz. Kendi arasında bir çok yıldız çeşidine ayrılmaktadır. Ama hepsi de güneşe göre kıyaslandığında tam bir canavar olarak kalmaktadırlar. Hızlı yaşa hızlı öl cümlesine göre yaşamaktadırlar diyebiliriz. Devasa kütlelerinden dolayı yakıtlarını çok çabuk bitirirler ve süpernova olarak patlarlar. Güneşimize göre sıcaklıkları çok daha yüksek ve parlaklığı yüzlerce kat daha fazladır. Süpernova olarak patladıklarında ise ağır elementlerini dış kabuklarını uzaya fırlatarak yıldızlararası uzayda bulutsuların oluşmasına sebep olarak yeni yıldız oluşumlarını sağlarlar. Tabi her defasında ağır elementlerin miktarı artacağından bir süre sonra sonra bu oluşum bitecektir. Aslında bu yazının kaynağı da burada başlıyor diyebiliriz.
Gaz Diskinin Savrulması
Güneşimiz gibi yıldızlar da yıldızlararası uzaydaki bulutsularda meydana gelmiştir tıpkı orion bulutsusu gibi. Bir kaç milyon yıl sonra protoyıldızın çevresindeki gaz bulutunda da topaklanmalar olur ve gezegen oluşumları başlamış olur. Rahatsız edilmeden bu şekilde devam edildiğinde ortalama 10 milyon yıl sonra büyüklü küçüklü gezegenleri asteroidleri olan nurtopu gibi bir yıldız sistemimiz doğmuş olur. Fakat bu O tipi yıldızların 0.1 ışık yılı yakınında bir protoyıldız varsa bu devasa yıldızın yüksek enerjili ultraviyole ışınlarına mağruz kalacağından daha gezegen oluşumu olmadan etrafındaki toz bulutunu kaybedecektir. Bu yüksek enerjili ışınlar gaz bulutunun ısıtıp protoyıldızın kütleçekiminden kurtulup dış uzaya savrulmasına sebep olacaktır. Bundan dolayı da gezegensiz, yalnız, tek tabanca yıldızlar oluşacaktır. Aynı zamanda O tipi yıldızlar süpernova ile patladığında oluşan yüksek enerji çıkışı ile de yakınlarındaki protoyıldızların bu gaz diskini kaybetmesine sebep olacaktır.
